بیماری نادر فیلاریازیس لنفاوی | بیماری فیلاریازیس لنفاوی یا فیل پایی را بشناسید

فیل‌ پایی یا فیلاریازیس لنفاوی یک بیماری است که با ضخیم شدن پوست و بافت‌های زیر آن، به‌ویژه در پاها و اندام جنسی مردانه ظاهر می‌شود.

فیل‌ پایی یا فیلاریازیس لنفاوی

بسیاری از معلولیت‌هایی که برای افراد ایجاد می‌شوند، از طریق یک بیماری جسمانی به وجود می‌آیند. یعنی منشا محیطی دارند، نه اینکه منشا ژنتیکی داشته باشند. یکی از این بیماری‌ها که می‌تواند برای فرد مبتلا شده، معلولیت ایجاد کند، بیماری فیلاریازیس لنفاوی است.

الفنتیازیس (elephantiasis) یا فیلاریازیس لنفاوی (Lymphatic Filariasis) نوعی بیماری عفونی است که در آن غدد لنفاوی رشد بسیاری می‌کنند و به همین دلیل به آن پیل پایی می‌گویند. زیرا بیشتر نیم تنه پایین بدن و آلت تناسلی را درگیر می‌کند.

در مورد شیوع این بیماری، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ۸۵۶ میلیون نفر در حدود ۵۰ کشور دنیا، در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. براساس گزارش‌ها، در سراسر جهان، حدود ۱۲۰ میلیون نفر دچار این بیماری هستند. از این تعداد حدود ۴۰ میلیون نفر، بیماری را به شکل حاد آن تجربه می‌کنند.

يك سوم از افراد مبتلا به بیماری در هندوستان زندگی می کنند, يك سوم آنها در آفريقا و بقيه افراد در شرق و جنوب شرق آسيا و امريكای جنوبی و اقيانوس آرام زندگی می کنند. خوشبختانه این بیماری در ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان، عراق، قزاقستان و کشورهای اروپایی مشاهده نشده است. البته مردم کشورهای پاکستان و کلیه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس (کشورهای عربی) در معرض خطر قرار دارند.

سیستم لنفاوی یكی از سیستم‌های بدن است كه از چندین بخش تشكیل شده است، عروق لنفاوی كه محیطی هستند در اندام‌ها و اطراف احشاء بدن مانند اطراف روده‌ها و غدد لنفاوی كه در سراسر بدن پراكنده‌اند مانند گردن، زیر بغل‌ها و كشاله‌ ران.

البته طحال، لوزه‌ها و تیموس و حتی مغز استخوان نیز به نوعی جزو سیستم لنفاوی به حساب می‌آیند. هر چند كه نقش آنها مستقیم نیست.

سیستم لنفاوی همكاری نزدیكی با سیستم ایمنی بدن و سیستم گردش خون دارد همانطوری كه خون در سیستم گردش خون یعنی در سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها حركت می‌كند، مقداری مایع (مواد غذایی و پروتئین) از مویرگ‌ها جهت تغذیه و تبادل مواد با بافت‌ها وارد فضای میان بافت‌ها‌ می‌شود.

پس از تبادل مواد، این مایعات (حاوی مواد زائد و پروتئین‌ها) باید مجددأ وارد سیستم گردش خون شود، مقدار زیادی از این مایع دوباره توسط مویرگ‌ها وارد سیاهرگ‌ها می‌شود ولی 10 درصد از این مایع كه "لنف" نامیده می‌شود و عمدتأ شامل پروتئین‌های درشت‌تر است و باید توسط مویرگ‌های لنفاوی جذب شده و نهایتأ از طریق سیستم لنفاوی وارد گردش خون شوند.

حال وقتی به هر دلیلی سیستم لنفاوی دچار مشكل و اختلال در ساختمان یا عملكرد خود شده باشد نمی‌تواند این مایع اضافی را جذب و به خون بازگرداند در نتیجه این مایع به مرور در بافت‌های منطقه مربوطه تجمع یافته، سبب ایجاد تورم در آن ناحیه می‌شود.

الفانتیازیس یا فیلاریازیس لنفاوی بیماری است که توسط نوعی پشه به نام بروگیا مالایی ایجاد می‌شود. در اثر نیش این پشه غدد لنفاوی بسیار رشد می‌کنند به عنوان پای فیلی شناخته می‌شوند.

زمانی که یک پشه ماده شخصی را نیش می‌زند ممكن است انگلی که میکروفیلاریا نامیده می‌شود را به درون خون جاری در رگ‌های شخص تزریق کند. ميكروفيلاريا در مدت زمان کمی بسرعت تكثير شده و در تمام رگ‌های خونی بدن فرد منتشر می‌شود و حتی ممکن است چندین سال در بدن فرد آلوده زندگی کنند.

علت بروز فیلاریازیس لنفاوی

پشه، انگل "میکروفیلاریا" را با نیش زدن به درون رگ تزریق می‌کند، انگل به سرعت و در مدت زمانی کوتاه در بدن تکثیر شده و در تمامی رگ‌های خونی منتشر می‌شود، حتی ممکن است چندین سال در بدن فرد آلوده زندگی کند. جالب است بدانید وجود این انگل در بدن منجر به بیماری نمی‌شود و فرد بدون اینکه از وجود این انگل اطلاع داشته باشد به زندگی خود ادامه می‌دهد، اما به مرور زمان، اگر این انگل از بین نرود تغییر حالت در اندام‌ها رخ خواهد داد.

اغلب علايم اين بيماری تا سال‌ها بعد از بروز عفونت خود را بروز نمی‌دهد؛ انگل با ورود به بدن در رگ‌های خونی جمع و روی هم انباشته می‌شود، این عمل گردش و جریان خون را مختل کرده و در بافت‌های اطراف یک نوع مایع را تولید و روی هم انباشته می‌کند.

بیماری فیل پایی یا فیلاریاز می‌تواند هر کسی که در معرض این انگل قرار می‌گیرد را آلوده کند.

ریسک آلودگی در افراد با شرایط زیر بیشتر است:

• افرادی که به مدت طولانی در نواحی گرمسیری زندگی می‌کنند.

• افرادی که به صورت دائم توسط حشرات گزیده می‌شوند.

• افرادی که در شرایط غیر بهداشتی زندگی می‌کنند.

علائم و نشانه های فیل‌ پایی

بیماری فیلاریازیس لنفاوی باعث ایجاد تورم، قرمزی و خارش در زیر پوست می‌شود. کرم‌های فیلاریاز، در بدن، در درون غده‌های لنفاوی قرار می‌گیرند و مبارزه سیستم ایمنی با آنها که به مرگ کرم‌ها می‌انجامد باعث انسداد غده‌های لنفاوی می‌شود. مرگ کرم‌ها که مسدود شدن غده‌های لنفاوی را در پی دارد، به نوبه خود می‌تواند باعث تورم و بدریختی پاهای فرد شود.

عوارض بیماری فیلاریازیس لنفاوی

بدون درمان پزشکی انگل میکروسکوپی می‌تواند سال‌ها در سیستم لنفی باقی بماند و موجب تخریب بافت شود. سیستم لنفی مسئول انتقال مایعات اضافه و پروتئین‌های بدن و مبارزه با عفونت‌ها است.

وقتی سیستم لنفی به درستی کار نکند، مایعات در بدن تجمع پیدا می‌کند و تجمع مایعات موجب تورم و باد کردن بافت‌ها می‌شود و در نتیجه واکنش‌های دفاعی بدن کاهش می‌یابد.

بیماری فیل پایی با برخی بیماری‌های فیزیکی و روانی در ارتباط است که عبارت‌اند از:

• ناتوانی: فیلاریاز بیماری است که می‌تواند موجب ایجاد ناتوانی شود. با ابتلا به این بیماری ممکن است حرکت دادن نقاط دیگر بدن نیز سخت شود که در نهایت موجب سخت شدن انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود.

• عفونت‌های ثانوی: عفونت‌های قارچی و باکتریایی در افراد مبتلا به فیلاریاز شایع هستند و این به خاطر از کار افتادن سیستم لنفی است.

• پریشانی احساسی: این کار باعث می‌شود که افراد مبتلا به پیل پایی حس خوبی به ظاهر نداشته باشند که موجب بروز اضطراب و افسردگی می‌شود.

نحوه تشخیص بیماری فیل پایی

تشخیص این بیماری به وسیله یافتن انگل صورت می‌گیرد. این کار به وسیله بررسی خون و مایع هیدروسل صورت می‌گیرد. در بررسی‌های آزمایشگاهی، اگر در خون و مایع هیدروسل انگل میکروفیلاریا یافت شد، به این معنی است که فرد مبتلاست.

به همین دلیل، زمان خون گیری بسیار حائز اهمیت است. اما مشکل اینجاست که انگل‌هایی که به وسیله نیش پشه وارد جریان خون می‌شوند و در آنجا تکثیر می‌شوند، بلافاصله ایجاد مشکلات قابل مشاهده نمی‌کنند. به همین دلیل، فرد ممکن است تا سال‌ها در خون خود انگل میکروفلاریا را داشته باشد، ولی مشکلی نداشته باشد.

راه های درمان بیماری فیلاریازیس لنفاوی

تورم، قرمزی و خارش زیر پوست می‌تواند با مصرف داروی دی اتیل کاربامازپین درمان شود. کرم‌هایی که در چشم زندگی می‌کنند نیز می‌توانند با عمل جراحی خارج شوند. درست است که داروها مفید اند، اما نیازمند مصرف طولانی هستند که باعث می‌شود بیمار پذیرش دارویی کمی داشته باشد (به همین دلیل درمان‌های جدید نیاز است). معمولا شیمی درمانی نیز برای این بیماران به کار می‌رود.

پیشگیری از بیماری فیلاریازیس لنفاوی

بهترین راه‌ها برای پیشگیری از این بیماری، پیشگیری از نیش حشرات است.

افرادی که در مناطق پر خطر زندگی می‌کنند باید:

• زیر پشه‌بند بخوابند.

• از بلوز آستین‌ بلند و شلوار استفاده کنند.

• از دورکننده‌های حشرات استفاده کنند.

روش‌های ذکر شده در بالا، تنها راه‌های مراقبتی نیستند که شما در هنگام سفر باید آن‌ها را انجام دهید.